BOJ sắp tăng lãi suất tháng 12: Thống đốc Ueda chính thức lên tiếng, thị trường chao đảo

Bài phát biểu của Thống đốc BOJ đã thổi bùng kỳ vọng tăng lãi suất, đẩy đồng Yên tăng giá mạnh và khiến thị trường tài chính Nhật Bản biến động không ngừng.

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu chờ đợi những tín hiệu chính sách quan trọng, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) Kazuo Ueda đã có bài phát biểu được giới đầu tư đánh giá là “bước ngoặt” tại cuộc gặp gỡ với lãnh đạo doanh nghiệp ở Nagoya. Thông điệp rõ ràng về khả năng tăng lãi suất tại cuộc họp chính sách tháng 12 tới đã tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ trên thị trường tài chính Nhật Bản và toàn cầu.

BOJ chuẩn bị “siết chặt” vào tháng 12

Tại cuộc họp ngày 1/12, Thống đốc Ueda tuyên bố BOJ sẽ “xem xét và quyết định một cách thích hợp về việc có nên tăng lãi suất” trong cuộc họp chính sách tiếp theo diễn ra vào ngày 18-19/12. Tuyên bố này được giới phân tích đánh giá là tín hiệu rõ ràng nhất từ trước đến nay về khả năng BOJ sẽ thắt chặt chính sách tiền tệ trong tháng này.

Đáng chú ý, ông Ueda nhấn mạnh Ngân hàng Trung ương này đang tích cực thu thập thông tin về quan điểm tiền lương của các doanh nghiệp thông qua mạng lưới chi nhánh trên toàn quốc để phục vụ cho quyết định quan trọng sắp tới. Điều này cho thấy động thái tăng lãi suất sẽ phụ thuộc lớn vào kết quả thu thập được về xu hướng tăng lương - yếu tố then chốt để đảm bảo lạm phát duy trì bền vững quanh mục tiêu 2%.

Thị trường ngay lập tức phản ứng mạnh với những tuyên bố này. Lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 2 năm của Nhật Bản đã tăng vọt lên trên 1% - mức cao nhất trong 17 năm, trong khi lãi suất trái phiếu 10 năm cũng chạm mức 1,85%, cao nhất kể từ năm 2008. Theo số liệu từ thị trường hoán đổi, tỷ lệ kỳ vọng BOJ tăng lãi suất vào tháng 12 đã tăng vọt lên 75% từ mức thấp hơn nhiều trước đó.

Bối cảnh kinh tế Nhật Bản hiện tại

Động thái của BOJ diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Nhật Bản đang thể hiện những dấu hiệu phục hồi rõ rệt. Trong bài phát biểu, Thống đốc Ueda đã chỉ ra rằng nền kinh tế Nhật Bản đang phục hồi vừa phải, với lợi nhuận doanh nghiệp cải thiện và đầu tư tư nhân duy trì đà tăng trưởng ổn định.

Theo dự báo trung vị của Hội đồng Chính sách BOJ, tăng trưởng GDP được kỳ vọng đạt +0,7% cho năm tài chính 2025, duy trì ổn định ở mức +0,7% vào 2026 và tăng lên +1,0% vào năm 2027, cho thấy lộ trình phục hồi bền vững của nền kinh tế.

Về giá cả, ông Ueda nhận định lạm phát cơ bản vẫn đang ở mức dưới 2% nhưng có xu hướng tăng dần. Ông kỳ vọng lạm phát sẽ ổn định xung quanh mức mục tiêu 2% trong giai đoạn nửa cuối của thời kỳ dự báo đến năm 2026.

Phân tích chi tiết về phân bố giá cả cho thấy xu hướng “đuôi phải phình to” với ngày càng nhiều mặt hàng, đặc biệt là thực phẩm, ghi nhận mức tăng giá từ 5% trở lên. Hiện tượng này gợi nhớ đến tình hình đầu thập niên 1990 khi nền kinh tế Nhật Bản trải qua lạm phát trung bình khoảng 2% trước khi rơi vào giảm phát kéo dài.

Một yếu tố quan trọng khác gây sức ép lên BOJ là đồng Yên yếu liên tục. Kể từ tháng 10, đồng Yên đã mất giá khoảng 7% so với USD, có thời điểm chạm mức hơn 156 Yên/USD - mức thấp nhất trong 4 tháng. Tình trạng này làm gia tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu thô và năng lượng, gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp Nhật Bản.

Trước tình hình đó, tại cuộc gặp với lãnh đạo doanh nghiệp địa phương ở Nagoya, một đại biểu đã đề nghị BOJ xem xét vấn đề ổn định thị trường tiền tệ khi đưa ra các quyết định chính sách. Dù ổn định tỷ giá không phải nhiệm vụ trực tiếp của BOJ, Thống đốc Ueda thừa nhận ngân hàng này sẽ “xem xét kỹ lưỡng việc đồng Yên mất giá sẽ ảnh hưởng thế nào đến triển vọng lạm phát”.

Các yếu tố ủng hộ tăng lãi suất

Trong nội bộ BOJ, đã có sự đồng thuận ngày càng tăng về việc cần thiết phải thắt chặt chính sách tiền tệ. Các thành viên Hội đồng Chính sách như ông Masu Kazuyuki và bà Saegusa Junko đã công khai ủng hộ việc sớm bình thường hóa chính sách tiền tệ. Tại cuộc họp chính sách vào tháng 10, hai thành viên là ông Takata và ông Tamura, thậm chí đã trực tiếp đề nghị tăng lãi suất lên 0,75%.

Dữ liệu từ Bộ Tài chính Nhật Bản (MOF) cho thấy sức khỏe doanh nghiệp tiếp tục cải thiện với doanh số bán hàng tăng 0,5% so với năm trước, lợi nhuận thông thường tăng vọt 19,7% (trong đó sản xuất +23,4%, phi sản xuất +17,6%), và đầu tư vào nhà máy, thiết bị tăng 2,9%.

Trên bình diện quốc tế, chênh lệch lãi suất giữa Mỹ và Nhật đang có xu hướng thu hẹp khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) được dự báo sẽ tiếp tục cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 12, với tỷ lệ kỳ vọng đã lên tới 87%. Xu hướng này giúp giảm bớt sức ép lên đồng Yên và tạo không gian cho BOJ hành động mà không lo gây ra biến động quá lớn trên thị trường tỷ giá.

Tác động thị trường tài chính

Phản ứng của thị trường tài chính Nhật Bản trước tín hiệu tăng lãi suất diễn ra đồng loạt trên nhiều kênh đầu tư:

• Thị trường trái phiếu: Trái phiếu chính phủ Nhật Bản chứng kiến đợt bán tháo mạnh, khiến giá trái phiếu giảm và lãi suất tăng vọt trên toàn bộ các kỳ hạn.
• Thị trường tiền tệ: Đồng Yên tăng giá mạnh so với USD, đạt mức 155.57 Yên/USD trong phiên ngày 1/12, mức mạnh nhất trong nhiều tuần.
• Thị trường chứng khoán: Chỉ số Nikkei 225 giảm 1,6% do đồng Yên mạnh lên gây áp lực lên cổ phiếu các hãng xuất khẩu, đặc biệt là ngành ô tô.

Chỉ số PMI sản xuất tháng 11/2025 của S&P Global cho thấy lĩnh vực sản xuất vẫn trong vùng suy giảm với 48,7 điểm, dù đã cải thiện so với mức 48,2 của tháng trước. Đáng chú ý, việc làm tăng nhẹ lần đầu tiên sau ba tháng, trong khi chi phí đầu vào tăng với tốc độ nhanh nhất trong 5 tháng qua do áp lực từ chi phí nhân công và nguyên liệu đầu vào.

Giới phân tích từ các tổ chức tài chính lớn đánh giá cao khả năng BOJ sẽ hành động vào tháng 12. Chiến lược gia Mari Iwata từ Nomura Securities nhận định: “Dựa trên các biểu đồ và phân tích được trình bày trong bài phát biểu, có vẻ như Thống đốc Ueda đang nói rằng mọi thứ đã sẵn sàng cho việc tăng lãi suất”.

Lộ trình chính sách thận trọng

Trong bài phát biểu của mình, Thống đốc Ueda đã sử dụng một phép loại suy đặc biệt để giải thích cho cách tiếp cận của BOJ. Ông so sánh việc tăng lãi suất trong điều kiện tài chính vẫn đang nới lỏng giống như “nhả bàn đạp ga một cách phù hợp” thay vì “đạp phanh” nền kinh tế.

Quan trọng hơn, ông nhấn mạnh rằng lãi suất thực tế ở Nhật Bản vẫn ở mức rất thấp, thậm chí còn thấp hơn đáng kể so với “lãi suất trung lập” - mức lãi suất vừa phải đối với hoạt động kinh tế và giá cả. Điều này có nghĩa là ngay cả khi BOJ tăng lãi suất, các điều kiện tài chính vẫn sẽ tiếp tục hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế.

Về mặt tiền lương, kỳ đàm phán xuân 2025 đã đạt mức tăng thực tế khoảng 5,25%, vượt mục tiêu 5% mà Liên đoàn Công đoàn Nhật Bản Rengo đặt ra. Thành công này củng cố kỳ vọng rằng mục tiêu tăng lương ≥5% cho năm 2026 sẽ tiếp tục được duy trì, tạo nền tảng vững chắc cho lạm phát bền vững.

Ông Ueda cũng xác định hai yếu tố then chốt sẽ quyết định đến triển vọng kinh tế Nhật Bản: liệu các nền kinh tế nước ngoài có duy trì được đà tăng trưởng vừa phải hay không, và liệu tiền lương tại Nhật Bản có tiếp tục tăng. Cả hai yếu tố này hiện đều đang diễn biến theo chiều hướng tích cực.

Thời khắc lịch sử của chính sách tiền tệ Nhật Bản

Với những tín hiệu rõ ràng từ Thống đốc Ueda và sự ủng hộ trong nội bộ BOJ, khả năng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản thực hiện đợt tăng lãi suất thứ hai trong năm vào cuộc họp ngày 18-19/12 là rất cao. Quyết định này không chỉ có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế Nhật Bản mà còn tác động đến toàn bộ thị trường tài chính toàn cầu, đánh dấu bước ngoặt trong quá trình bình thường hóa chính sách tiền tệ sau nhiều thập kỷ siêu nới lỏng.

Trong bối cảnh lạm phát vẫn duy trì trên mục tiêu 2%, đồng Yên tiếp tục chịu áp lực giảm giá, và quan trọng nhất là xu hướng tăng lương đang dần được củng cố, BOJ dường như đã có đủ cơ sở để “nhả ga” một cách thận trọng, hướng tới mục tiêu dài hạn là ổn định giá cả và tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.